Ibn Bâcce ve Farabicilik

[denizindibi]

Ibn Bâcce ve Farabicilik



Endülüs felsefe tarihinin ilk mühim filozofu, şüphesiz Ibn Bâcce’dir. Saragossa’da doğdu. Asil adi Ebü Bekr Muhammed b. Yahyâ b. el-Sâiğ’dir. Hayatı hakkinda pek az şey bilinmektedir. Işbiliyye’de iken eser yazmaya başlamıştır.



Sonra Gırnata’ya, daha sonra da Fas’a gitmiş ve nihayet orada Murabıtlarin sarayında 1138 yılinda öldüğü söylenmektedir. Fârâbi ve Ibn Sina yoluyla Aristo



felsefesine ilgi duymuştur; hatta onun bazı eserleri üzerine şerh yaptığı da söylenmektedir. Böylece Endülüs’te Aristo’yu tanıtan ilk kimse olmuştur. Fakat Ibn



Bâcce saf Aristoculuktan ve Ibn Sinâ ziyade daha çok Fârâbi yolunu izlemiş görünüyor. Birçok yönden, ilgi duyduğu tıb, matematik, musiki gibi konular, yaşayış tarzı ve ilmt formasyonu bakımından Fârâbi benzer. Gerek “Tedbiru’l- Mütevahhid



Mütevahhid” ve gerekse “Veda Mektubu” adlı eserlerinden, gerçek felsefenin ve gerçek hayatın münzevi bir adamın felsefesi, ve hayat tarzı olduğunu savunmuştur. Bu süfiyâne felsefe, Gazâli anlayışından ziyade Fârâbi anlayışını yansıtan akli bir münzeviliktir. Eğer, Ibn Rüşd’ün dediği doğruysa, Ibn Bâcce Gazali’nin tasavvuf anlayışını duygusal bir münzevilik olarak niteler ve basit bir anlayış olarak görür. Gerçek ve Allah, süfilerin hissiyata dayanan sezgi yoluyla değil, hissi arzularla güdümlü olmayan saf düşüncenin akli sezgisiyle anlaşılabileceğini savunur. Dolayısıyle, Ibn Bâcce gerçekten ne Aristocu, ne de Gazzalicidir. Mantıkta daha bağımsız olmasına rağmen, metafizik ve ahlak konularında tamamen Fârâbi tesiri altında bir felsefe yapmıştır. Fârâbi daha kapalı olan noktalar onda daha açıklıkla ifade edilmiştir. Mesela, Ortaçağ Hıristiyanlığında Ibn Rüşd’e maledilen insan akIının, Fa’âl Akıl diye nitendirilen Allah ile birleşebilir görüşü, Fârâbi’de kapalı bir şekilde vardı; fakat onunla çok daha açık bir şekilde izah edilmiştir.



Islâm Felsefesine Giriş- Prof.Dr. Mehmet Bayraktar-Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları