Polis ve Jandarma'daki Haklarımız

[sTRaLiS]

Polis ne zaman kimlik sorabilir?
Polis veya jandarma ancak suç işlenmesini önlemek veya işlenmiş suç faillerini yakalamak için sizden kendisinin polis olduğunu belirten belgeyi gösterdikten sonra, kimlik sorabilir. (PVSK Madde 17)

Bu soru karşısında kimliğinizi nüfus cüzdanı, pasaport, resmi belge veya tanıklar ile ispat etmek zorundasınız. Kim olduğunuzu ispat edemezseniz polis sizi en fazla 24 saat gözaltında tutabilir. (PVSK Madde 17)

Gözaltındaki haklarınız
Polis sizi ancak suç işlediğinizde, kimliğinizi ispat edemediğinizde, ikametgahınızın olmaması hallerinde veya cumhuriyet savcısının yazılı veya sözlü emri üzerine yakalayabilir. (YGAIAY Madde 5) Aksi durumda yürütmüş olduğu soruşturma için sizi ifadeye davet etmesi gerekir.

Polis sizi yakaladığında, suç ayrımı gözetmeksizin yakalama sebebini ve hakkınızdaki iddialar ile susma ve avukattan ücretsiz olarak yararlanma hakkını yazılı, bunun hemen mümkün olmaması halinde sözlü olarak bildirmeli. (YGAIAY Madde 6)

Avukatınız yoksa Baro'dan Avukat isteyin
Avukatınızla temasınızı, eğer avukat tutacak durumda değilseniz hemen Baro'dan size ücretsiz tayin edilecek bir avukatla temasınızı sağlamak, aynı zamanda yakalandığınızı yakınlarınıza bildirmek zorundadır. (YGAIAY Madde 9)

Kelepçe ne zaman takılır?
Yakalandığınızda fiilen karşı koyarsanız veya kolluğa saldırıda bulunursanız veya kaçmaya yeltenirseniz size kelepçe takılır. Aksi taktirde size kelepçe takılamaz. (YGAIAY Madde 7)

Yakalanmaya veya gözaltına almaya itiraz
Gözaltına alınırsanız veya savcı gözaltında tutma süresini uzatırsa itiraz etme hakkınız vardır. (CMUK Madde 128)

Polis size yakalama sebebini bildirmek, yakınlarınıza haber vermek, hemen doktora çıkarmak, avukatınızla temasınızı sağlamak, avukatınız yoksa ve avukat tutacak durumda değilseniz size barodan avukat tayin ettirmek, göz altında tutulduğunuz süresince her öğün yemek vermek, yakalama tutanağı, üst arama tutanağı, sanık hakları tutanağının bir örneğini de size vermek zorundadır. (YGAIAY Madde 6, 9, 10, 11, 19)

Doktorla baş başa kalmanız gerekmektedir. Doktor kişisel güvenliği açısından Muayenede kolluk görevlisinin olmasını istiyorsa tutanak tutması gerekmektedir. Bu durumda sizde avukatınızın muayenede hazır olmasını isteyebilirsiniz. (YGAIAY Madde 10)

Göz altında işkenceye maruz kaldıysanız, olayı avukatınıza anlatınız. Müşteki olarak, savcılığa ifade vereceksiniz. Ifade verirken yanınızda avukatınızın olmasını isteyebilirsiniz.

Yer gösterme, teşhis, yüzleştirme ve avukat hakkınız
Polis veya jandarmanın sizi yer göstermeye götürmeye, teşhis ettirmeye ve yüzleştirme yapmaya yetkisi yoktur. Bu işlemlerin hakim tarafından yapılması gerekir. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısı tarafından da yapılabilir. Bunlar yapılırken avukatınızın olmasını isteyebilirsiniz.

Polis veya jandarma tarafından arama yapılması Polis veya jandarma usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadan üstünüzü, mektuplarınızı ve otonuzu arayamaz. Burada bulunan eşyalara el koyamaz. (CMUK Madde 97 )

Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısı veya yetkili amirin emri ile arama yapılabilir ve eşyalarınıza el konulabilir. Bu halde görevliler bu kararı 24 saat içinde hakim onayına sunmak zorundadır. Hakimin el koymadan itibaren 48 saat içersinde karar vermesi gerekir. Karar verilmemesi halinde el koyma ortadan kalkar. El konulanlar sahibine iade edilir. (CMUK Madde 90)

Aramaya gelen görevlilerden hakim kararını göstermesini isteyiniz. Karar gösteremiyorlarsa tutulacak tutanağa itirazınızı yazdırınız. (CMUK Madde 90, 161/Son )

Kolluğun konutunuza girmesi
Polis veya jandarma eviniz ve eklentilerine giremez. Buradaki eşyalara el koyamaz. Ancak bunları yapabilmesi için hakim kararı olması gerekir. (PVSK Madde 9)

Görevliler yetkili amirin kararını yetkili amirin onayına sunmak zorundadırlar. Hakim el koymadan itibaren 48 saat içersinde karar vermezse el konulanlar sahibine iade edilir. Evinize gelen görevliden hakim kararını size göstermesini isteyiniz. Karar yoksa tutanak tutmasını isteyin ve itirazınızı tutanağa yazdırınız.

Yakınlarınız gözaltına alınmışsa siz ne yapabilirsiniz?
Hemen avukatına haber veriniz. Yakınınızın avukatı yoksa kendisine müdafi (avukat) tayin edilmesi için Baro'ya başvurunuz. (CMUK Madde 136 - YGAIAY Madde 19)

Kısaltmalar:
CMUK : Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu.
PVSK : Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu.
YGAIAY : Yakalama, Göz Altına Alma ve Ifade Alma Yönetmeliği